Finestra

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Una finestra.

Una finestra ye un forato de forma regular, per un regular rectangular, en a paret u a frontera d'un edificio ta permitir o paso de l'aire u a clara en o suyo interior.[1] Gosan estar, amés, cubiertas d'elementos ta zarrar que permiten mantenir a comodidat de l'interior d'o mesmo.

As finestras son usatas a sobén como elementos decorativos d'a frontera, plegando ta grans alardes d'estilismo en o caso d'as rosetas y veires d'as ilesias, mes que mes, en a epoca gotica.

Partis d'a finestra[editar | modificar o codigo]

  • Traviesa, que ye a pieza inserta en a frontera que fa a faina estructural de mantenir a transmisión de cargas de l'edificio.
  • Zarrallo, que ye o conchunto de piezas que forman l'aparello d'atrancada d'a finestra, per un regular afixato en a pana.
  • Bastes, que en conchunto conforman a bastida, que ye a estructura de fusta afixada en a ubridura d'a paret dencima d'a cual se gosa colocar o marco.
  • Marco, que ye ra parti afixada enta es bastes que permite que chiren as panas.
  • Fuella u pana (también pano), que ye a estructura prencipal d'a finestra, podend estar fixa u móbil respecto a lo marco, y que ha d'afixar es veires.

Materials[editar | modificar o codigo]

Cadaguna d'ixas piezas d'a finestras pued estar feta d'un material diferent d'as atras. A bastida pued estar de fusta, aluminio u chapa d'acero, mientres que o marco y es panos gosan estar de fusta, metal (aluminio u acero) u PVC. Es veires son amontatos sobre es panos.

Tipos de finestras[editar | modificar o codigo]

Una finestra dende adintro d'a cambra.

Seguntes o suyo eixe de rotación, se pueden clasificar como:

  • Fixa, que no en ye posible garra movimiento.
  • Abatible, cuan tien un u dos eixes de rotación en as suyas caras perimetrals, por meyo d'alguazas.
  • Chiradera, cuan es suyos eixes de rotación son verticals.
  • Chelosía u celosía, que presentan cuantas fuellas, cadaguna con o suyo eixe de rotación vertical.
  • Eslizaderas, cuan as diversas fuellas no rotan pas sobre un eixe sino que s'eslizan sobre bellas guías. A traza d'eslizar-se puet estar vertical (guillotina) u horizontal (corredera).

Etimolochía[editar | modificar o codigo]

A parola finestra ye patrimonial en aragonés por derivar d'o latín FENESTRA[2], que dende o latín pasó tamién a bella luenga chermanica occidental y por ixo se troba como Fenster alemán, como venster en neerlandés y mesmo como fönster en as luengas chermanicas septentrionals como o sueco. Atras luengas romanicas que han heredau a FENESTRA latina son o catalán (finestra), l'occitán (fenèstra con as variants fenestra, frinèsta, ahrièsta y hièstra), o francés (fenêtre) y l'italiano (finestra).

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. (an) Santiago Bal Palazios:Dizionario breu de a luenga aragonesa, 2002, ISBN 84-7753-949-9, p.162
  2. (es) Rosa María Castañer Martín:Estudio del léxico de la casa en Aragón, Navarra y Rioja, Gubierno d'Aragón, 1990, ISBN 84-7753-146-3, p.132

Veyer tamién[editar | modificar o codigo]