Tabla periodica de Mendeleyev

De Biquipedia
(Reendrezau dende Eka)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

O profesor Dmitri Mendeleyev publico a primera tabla periodica d'os elementos en 1869 basandose en propiedaz que apareixeban con regularidat en os diferents elementos quimicos.[1] Cuan Mendeléyev proposó a suya tabla periodica, paro cuenta de que existiban vueitos en a tabla, y predició que bi heba elementos encara desconoixitos que plenarían ixos vueitos.

Ta nombrar a istos elementos que encara no han estato descubiertos u que encara no han recibito un nombre, se fa servir historicament o prefixo eka- (con u sin guión) adhibito a o nombre de l'elemento que se troba chusto dencima en a tabla periodica. Isto se fa porque os elementos que se troban en o mesmo grupo tienen propiedaz quimicas parellanas. Asinas por eixemplo, mientres un tiempo dende o suyo descubrimiento o neptunio yera conoixito como eka-renio.[2] O mesmo nombre fue emplegato mas tardi ta o bohrio, cuan se veyió que os actinidos forman una serie a parti en a tabla periodica.

O prefixo, que en sanscrito significa "un" (en o sentito de que l'elemento se troba una posición por debaixo) fue ideyato por Mendeleyev, que lo fació servir ta dar un nombre a os elementos que heban d'ocupar os "foratos" d'a suya tabla periodica. Asinas, creyó os nombres "eka-silicio" (chermanio), "eka-aluminio" (galio) y "eka-boro" (escandio).

Primera tabla periodica de Mendeleyev (1869)
I II III IV V VI
. . . Ti = 50 Zr = 90 ? = 180
. . . V = 51 Nb = 94 Ta = 182
. . . Cr = 52 Mo = 96 W = 186
. . . Mn = 55 Rh = 104,4 Pt = 197,4
. . . Fe = 56 Ru = 104,4 Ir = 198
. . . Ni = Co = 59 Pd = 106,6 Os = 199
H = 1 . . Cu = 63,4 Ag = 108 Hg = 200
. Be = 9,4 Mg = 24 Zn = 65,4 Cd = 112 .
. B = 11 Al = 27,4 ? = 68 Ur = 116 Au = 197?
. C = 12 Si = 28 ? = 70 Sn = 118 .
. N = 14 P = 31 As = 75 Sb = 122 Bi = 210
. O = 16 S = 32 Se = 79,4 Te = 128? .
. F = 19 Cl = 35,5 Br = 80 J = 127 .
Li = 7 Na = 23 K = 39 Rb = 85,4 Cs = 133 Tl = 204
. . Ca = 40 Sr = 87,6 Ba = 137 Pb = 207
. . ? = 45 Ce = 92 . .
. . ?Er = 56 La = 94 . .
. . ?Yt = 60 Di = 95 . .
. . ?In = 75,6 Th = 118? . .

Propiedaz de l'eka-aluminio y o galio[editar | modificar o codigo]

Propiedat Eka-aluminio Galio
Masa atomica 68 69.3
Densidat(g/cm3) 5.9 5.93
Punto de fusión (°C) Baixo 30.15
Oxido Ea2O3 Ga2O3
Formula d'o cloruro Ea2Cl6 Ga2Cl6

Propiedaz de l'eka-Silicio y o chermanio[editar | modificar o codigo]

Propiedat Eka-silicio Germanio
Masa atomica 72 72.53
Densidad(g/cm3) 5.9 5.35
Punto de fusión(°C) alto 947
Color negra grisa
Electronegatividat (g/cm3) 4.7 4.7
Oxicidat base débil base débil
Punto d'ebullición por debajo 100 °C 86 °C (GeCl4)
Densidat d'o cloruro (g/cm3) 1.9 1.9

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. Kaji (2002). "D.I.Mendeleev's concept of chemical elements and The Principles of Chemistry". Bulletin for the History of Chemistry 27 (1): 4–16.
  2. (en) Science: Ekarhenium, Time Magazine, 15 aug 1938