Día Nacional de Castiella

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Pendón chigant en a Plaza Mayor de Villalar

O Día Nacional de Castiella, u actualment Día de Castiella y Leyón, ye a fiesta nacional de Castiella y día autonomico de Castiella y Leyón. Se celebra toz os anyos o día 23 d'abril en a localidat vallisoletana de Villalar de los Comuneros. En ista calendata se remera o cabo d'anyo d'a batalla de Villalar, decisiva batalla d'a Revuelta d'as Comunidaz de Castiella.

Orichen[editar | modificar o codigo]

O naiximiento de Villalar como simbolo se remonta tiempo atrás. Ya en o sieglo XVIII León del Arroyal, ilustrato economista y destacato protoliberal, manifestaba que Villalar estió lo "zaguer sospiro d'a libertat castellana". Os antecedents d'as conmemoracions de Villalar calerba situar-los en 1821, cuan o guerrillero castellano, Juan Martín Díez "El Empecinado", y os suyos companyers d'a societat "Los Comuneros", organizoron una expedición a Villalar mirando as restas de Padilla, Bravo y Maldonado. Istos feitos tenioron o suyo punto culminant con un acto d'homenache a los Comuners en a plaza de Villalar o 23 d'abril de 1821.

Monolito en Villalar de los Comuneros

Por ixas envueltas ye cuan bels sectors, entre éls os miembros d'as sociedaz secretas "Los Comuneros" u "Los Hijos de Padilla", prencipian a emplegar o descutito pendón morato. Mientres o Trienio Liberal (1820-1823), Os Comuners estioron obchecto d'admiración por as corrients progresistas d'o país. Mientres a Primera Republica Espanyola, a revolución comunera estió tamién un referent de libertat ta l'ala federalista d'o Partido Republicano Democratico Federal, que en 1869 proclamó lo Pacto Federal Castellano, o primer intento d'una organización territorial federalista en Espanya. Asinas en o zaguer paragrafo d'iste pacto s'afirma: "a sangre d'os Padilla, Bravo y Maldonados que corre por as vuestras venas y a l'ardimiento de que conservan a remeranza istos lugars d'as comunidaz, garantizan o exito d'as nuestras aspiracions y deseyos". En ixa epoca o mesmo Francesc Pi i Margall, president d'a Primera Republica, afirmaba que "Castiella fue entre as nacions d'Espanya la primera que perdió as suyas libertaz en Villalar baixo lo primer rei d'a Casa d'Austria".

En os primers anyos d'o sieglo XX, mientres a Restauración, bi habió atros intentos de celebración en Villalar. Entre éls a iniciativa de José María Zorita Díez, deputato liberal por Valladolit, que realizó una petición d'un credito extraordinario ta remerar a batalla de Villalar. En 1920 o Concello de Santander proposó que as corporacions castellanas celebrasen o IV Centenario d'os Comuners de Castiella. Asinas mesmo, a Casa de Palencia alcordó en 1923: "que o 23 d'abril proximo vaigan totas as representacions de Castiella a los campos de Villalar, a churar o Santo Gredal castellano, debant d'o escenario d'a batalla de Villalar (...). Que o mesmo día e a la mesma ora s'adedique en totas as ciudaz castellanas un menuto de silencio a los heroes de Villalar".

Anyos dimpués, son a-saber-las as referencias a lo simbolismo de Villalar. Pere Corominas i Montanya manifiesta en o suyo libro "Por Castiella adintro" (1930): "o caracter eminentment nacionalista d'a guerra d'as Comunidaz de Castiella". Por ixo, lo documento que ninvió a Santa Chunta a lo rei ye "a mas polita y libre Constitución que s'haiga dato nunca a la nación castellana". Corominas afirma que o sentimiento d'a libertat politica "fa d'os comuners un nuclio precursor d'as revolucions anglesa y francesa. No sé si en bella luenga s'ha defendiu lo prencipio de sobirania popular en una forma tan elegant y humana como a emplegata por a Santa Chunta en o suyo mensache a l'emperador".

En aquellos anyos o profesor Misael Bañuelos manifestó que "Castiella deixa d'estar Castiella en os campos de Villalar, y o castellano dixa de pareixer-se a l'antigo castellano, coincidindo con aquel succeso desgraciato d'a nuestra historia que estricalla la personalidat de Castiella (...)". Con o golpe militar de 1936 y o esclatito d'a guerra civil espanyola, a referencia comunera contina present entre os escamoz esfensors d'a Republica. Mientres a guerra se creya lo "Batallón Comuneros de Castella". En o suyo orichen se difunde a convocatoria ta fer parti d'una "columna castellana" ta liberar a las provincias d'Avila y Salamanca. Os suyos miembros yeran basicament castellanos y emplegaban como simbolochía o pendón morato.

"Los Comuneros Padilla, Bravo y Maldonado en el Patíbulo", d'Antonio Gisbert, 1860.

Ya en a decada d'os anyos 60, o historiador José Antonio Maravall publica o libro "Las Comunidades de Castilla. Una primera revolución moderna", que constituye a primera contrebución contemporania que allora revisaba y contradeciba en parti a particular y deformata bisión que d'os comuners heban ofreixito dica allora historiadors proximos a las instancias oficials d'o rechimen de Franco. Maravall considera as Comunidaz de Castiella no como una simpla rebelión. Ta iste autor a guerra d'as Comunidaz estió muito mas que una serie de motins y disturbios, inspirata por un pensamiento politico coderent que li da o caracter de primer movimiento revolucionario d'a Europa moderna. Istas teorías son confirmatas en estudios posteriors levatos a termin por investigadors de gran prestichio, como Juan Ignacio Gutiérrez Nieto en "Las Comunidades como movimiento antiseñorial" (1973) y por Joseph Pérez con a suya tesi doctoral "La revolución de las Comunidades de Castilla (1520-1521)", publicata en 1977. Os estudios d'istos tres historiadors servirán d'alacet a los nuevos movimientos autonomistas que surtirán mientres a Transición dica la democracia, movimientos que tendrán en Villalar un referent fundamental.

Ofrenda en Villalar 2006

Con l'actividat antifranquista de prencipios d'os anyos 70 y as luitas sendicals, se producen os primers episodios que pueden considerar-se como premonitorios d'o posterior naiximiento d'o nacionalismo castellano moderno, y que teneban como obchectivo la consecución d'a democracia y as reivindicacions autonomistas. En a primavera de 1972 se funda en Valladolit a librería "Villalar", o nombre d'a cual ye un homenache simbolico a las libertaz castellanas. Dende ista librería s'articuló buena parti d'o movimiento antifranquista clandestino en Valladolit. En iste mesmo anyo, en a librería "Villalar" se presenta o poema "Los Comuneros" escrito por Luis López Álvarez, obra literaria que se convirtió en referencia y himno de l'autonomismo castellanoleyonés, y mas encara cuan en 1976 o grupo folk Nuevo Mester de Juglaría fació una adaptación musical d'iste poema. En 1976 se convoca a primera concentración autonomista en Villalar d'os Comuners (Valladolit). A tamas d'a prohibición d'o gubierno, bellas 400 personas se i concentroron convocatas por o Instituto Regional Castellano-Leonés, asociación rechionalista que heba naixito meses antis y que agrupaba a intelectuals, profesors universitarios, periodistas, ecolochistas y representants de partius politicos. As personas congregatas en Villalar habioron de ser disueltas por a Guardia Civil y as actuacions musicals previstas a la fin no podioron celebrar-se.

Istos feitos contrebuyoron a refirmar a importancia posterior d'a conmemoración de Villalar. A l'anyo siguient, en 1977, bellas 20.000 personas asistioron a lo Día de Villalar, en una convocatoria conchunta d'os dos prencipals colectivos rechionalistas d'a epoca: o Instituto Regional Castellano-Leonés y l'Alianza Regional de Castilla y León.

Actos[editar | modificar o codigo]

O día important y con mayor numero de celebracions y actos ye o día 23, pero los actos prencipian en a nueit d'o día 22, con actuacions de grupos musicals, y a mas bi ha una zona d'acampada libre ta pasar a nueit. En o maitín d'o 23 d'abril se fan os actos politicos a lo costato d'o monolito erichito en homenache a los Comuners a on que cada partiu politico realiza una ofrenda floral y prenuncia un descurso. Mientres tot o día d'o 23 d'abril se contina l'actividat politica alternata con bailes y conciertos de musica tradicional castellana y leyonesa, esportes autoctonos, exposicions, teatro de carrera, actividaz ludicas, ecetra.

Evolución[editar | modificar o codigo]

O 23 d'abril en os suyos orichens gosó congregar a 200.000 personas,[1] en os tiempos d'a preautonomia demandando l'autonomía ta Castiella y Leyón. Hue contina estando un simbolo de rechionalismo y os allora Partido Autonómico Nacionalista de Castilla-León, Alianza Regional de Castilla y León, Instituto Regional de Castilla y León, ecetra., han deixato paso a partius rechionalistas como Unidad Regionalista de Castilla-León, partius nacionals como Partido Socialista Obrero Español, Izquierda Unida, partius nacionalistas y castellanistas como Tierra Comunera, Izquierda Castellana u tamién mas timidament o Partido Popular.

A entidat encargata d'organizar actualment a fiesta de Villalar ye a Fundación Villalar - Castilla-León, dando cierto aire d'oficialidat a la conmemoración, dimpués d'o periodo de gubierno d'Aznar en Castiella-Leyón que decidió fer itinerant a celebración d'o Día de Castiella-Leyón, en detrimento d'a concentración popular de Villalar.

Vinclos externos[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. Asinas lo reculle por eixemplo lo libro "Fuerzas políticas en el proceso autonómico de Castilla y León 1975 - 1983" en a suya pachina 245