Chenocidio armenio

De Biquipedia
(Reendrezau dende Chenocidio Armenio)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Mapa d'o chenocidio armenio de 1915.

Se conoix como chenocidio armenio ye o conchunto de mortaleras d'armenios que han feito os suyos vecins kurdos, turcos y azerins. Encara que o numero de victimas supera amplament o millón, bels gubiernos como o turco u lo israelín no lo reconoixen.

As fuents armenias parlan de tres fases en o chenocidio:

  • A primera fase estió cuan o zaguer soldán otomán Abdul Hamid, que ninvió a los hamidiye kurdos y se calcula que morioron 300.000 armenios.
  • A segunda fase estió cuan a I Guerra Mundial baixo o mandato d'o gubierno d'os Chóvens Turcos, encara que s'estima que a mayor parte d'as mortaleras estioron obra d'os guerrillers kurdos. Se calcula que as victimas estioron entre 600.000 y 800.000. Tipicament mataban a los hombres en as casas y deportaban a las mullers y ninas, a las que feban andar dica ta desiertos d'o sud, y si no moriban de camín u yeran raptatas de camín, remataban morindo de fambre y sete. Tamién i heba campos de concentración on moriban os armenios por maltratos u de fambre, como un que liberoron os franceses en o suyo abance por Siria.
  • A tercera fase ye menos documentata, os armenios encara denunciaban o chenocidio en as primeras decadas de mandato de Mustafa Kemal, cuan Anatolia Occiental quedó sin población armenia, por refuchiar-se en l'Armenia Oriental.

En os tiempos d'as dos zagueras fases tamién os azerins feban mortaleras, encara que en menor mesura, por tener menos medios, y tamién i habió muitos civils armenios muertos cuan a guerra con Cheorchia.

Negación d'o chenocidio[editar | modificar o codigo]

Rafael de Nogales Méndez (1879-1936), un oficial venezolano en l'exercito turco que presencio as mortaleras en Van y escribio o suyo testimonio en o suyo libro Cuatro años bajo la media luna

A negación u aceptación d'o chenocidio s'argumenta d'alcuerdo con qui tien a responsabilidat d'os escayeiximientos.

Os turcos consideran que en una situación de guerra, o gubierno d'os chóvens turcos heba de desplazar a poblacions que a priori yeran favorables a Rusia y que en ixa mesma situación de guerra ixa operación se convertió en una trachedia humanitaria. Niegan que fuese un chenocidio ordenato dende o estato, (feito discutible). Tamién argumentan que en Anatolia Oriental morioron mes musulmans turcos y kurdos que armenios, (feito discutible porque os armenios no yera prou numerosos, ni teneban prou poder, ni yeran prou organizatos como para matar tantos musulmans como armenios, a mes que en a rechión de Kars i heba encara muita población musulmana dimpués d'a guerra, (os musulmans yeran una tercera part d'a población en l'Armenia independient d'entreguerras).

O gubierno israelín no reconoixe o chenocidio armenio con o falso argumento que no fue ordenato dende as autoridaz estatals y que no yera organizato. Dezaga d'esto ye o deseyo d'Israyel de mantener buenas relacions con Turquía, y tener a exclusiva d'un gran chenocidio pa mantener as suyas reivindicacions territorials en Orient Meyo. Bels nacionalistas armenios dicen que os chodigos domnatz ocuporon o puesto d'a burguesía armenia en Turquía.

Consecuencias d'o chenocidio[editar | modificar o codigo]

O chenocidio armenio quedó sin castigo internacional, y os terroristas armenios se prenioron a chusticia por a man suya. O chenocidio armenio inspiró a los antisemitas alemans que fer con a minoría chodiga. Hitler mesmo dició a famosa frase "qui se'n alcuerda agora d'os armenios". Alemanya y as potencias de l'eixe que colaboraban en o chenocidio chodigo creyeban que a solución final cuan a Guerra yera una oportunidat d'acotolar a minoría chodiga y que dimpués no i habría garra consecuencia y dengún no se'n alcordaría.

A diferencia ye que a diaspora chodiga ye muito mes poderosa que a diaspora armenia, (y disposa d'o control de medios de comunicación y de formas d'arte como a industria cinematografica de Holliwood). D'esta traza o chenocidio armenio ye un chenodizio olvidato mientres que o chenocidio chodigo ye encara ye recordato (y o recuerdo s'esviella con peliculas que vei o gran publico como "A lista de Shlindler" o "O pianista", ecetra..., a diferencia d'as pocas peliculas que fan mención a lo chenocidio armenio como America, America d'Elia Kazan)

En 1987 o Parlamento Europeu declaró que a negación d'o gubierno turco yera un obstaclo pa l'adhesión de Turquía a la CEE. En Turquía ye prohibito parlar d'o chenocidio en publico. O escritor Hrant Dink d'a redueita comunidat armenia d'Estambul denunció o chenocidio, fue chuzgato en diferents ocasions por ixo, y fue asesinato por un terrorista turco, que fue visto por muitos turcos como un heroe.

Bibliografía[editar | modificar o codigo]