Carmen Broto Buil

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Mª Carmen Broto Buil
Información personal
Naixida o: 9 d'abril de 1922 u 1924
Naixida de: Guaso (Sobrarbe, Aragón)
Muerta o: 11 de chinero de 1949
Muerta en: Barcelona (Catalunya, Espanya)
Ocupación: Criada

María del Carmen Broto Buil (Guaso, Sobrarbe, 9 d'abril de 1922[1] u 1924[2] - † Barcelona, 11 de chinero de 1949), mas conoixida como Carmen Broto u simplament la Broto, apelativo con o cual se le referión os periodicos en a epoca, yera una treballadora de fabrica[1], criada y/u modista[1] aragonesa y, presumptament seguntes bellas fuents, prostituta de luxo, conoixida por haber estau asesinada en extranyas condicions en Barcelona en os anyos 1940.

O crimen de Carmen Broto ye conoixiu, mas que mas, por l'uso que en fizon os medios de comunicación d'ixes tiempos, tanto sensacionalistas como de prensa convencional, y por haber serviu d'inspiración a la conoixida novela negra de Juan Marsé; Si te dicen que caí (1973)[3]. Seguntes bels autors, o tractamiento que os Medios le dión a'l crimen de Carmen Broto podría estar un caso de «cortina de fumo»[2] mediatica con a cual habrían quiesto disipar l'atención de as firmes carencias socials de l'incipient franquismo[2].

Biografía[editar | modificar o codigo]

O mas que se sabe por seguro en os primers anyos de Mª Carmen Broto ye que naixió de Guaso, a par d'alavez un municipio independient, anque en l'actualidat se troba integrau como nuclio de población adintro d'o termin municipal de l'Aínsa-Sobrarbe (comarca de Sobrarbe, Prov. de Uesca).

Yera filla d'una familia modesta, d'una casa chica en a localidat, y que teneba dos chermanas, una de nombre Quiteria[2], que tamién viviba en a Ciudat Contal cuan pasó l'asesinato, y unatra, Ramona, que se casó y vivió en Boltanya. Heba teniu un chermano, Andrés, que morió en a Guerra Civil. Os apellius Broto y Buil son muit comuns en o Viello Sobrarbe, a Ribera de Mediano y a val de Boltanya, en o centro de Sobrarbe, y mesmo en Guaso i ha cualques casas a on que es lievan y no tienen garra relación con os de casa Pardina. Cualsiquier persona portadera d'istos apellius no tiene por qué estar relacionada familiarment con a Broto.

Carmen Broto viviba y treballaba en Barcelona lo menos dende finals d'os anyos 1930[1], de criada ta bels autors, de peona en una fabrica de caixas de cartón[1] ta belatros. Dende 1947, con 23 u 25 anyos d'edat, le s'ha quiesto relacionar con Juan Martínez Penas, un potentau empresario tiatral que yera propietario de o Tívoli, un d'os tiatros con mas tradición en a ciudat (que encara existe en l'actualidat), hombre que con 61 anyos en teneba muitos mas que ella.

D'ista relación en apariencia, que nunca no s'ha confirmau que fuese real[1], ye d'a on dimana a remor tan fomentada por os medios de que, en verdat, "la Broto" s'adedicaba a la prostitución. Manimenos, bels autors que creyen que Martínez Penas yera realment homosexual piensan que o feito que se deixasen veyer y, especialment, fotografiar chuntos le serviba a l'empresario ta guardar as apariencias[1][2]. Puet estar que Martínez Penas hese teniu bella relación homosexual en antes de a Guerra y que bella chent o sabese[1], por o que o mainate debeba tener razons comprensibles ta mirar-se d'amagar-lo.

Unatra tioría diz que Carmen Broto serviba de confident a la policía d'entre l'aristocracia barcelonesa, anque l'autor Jordi Corominas opina que isto habría estau un invento posterior a la suya muerte[1].

Mientres se a relaciona con Martínez Penas, Broto viviba en un piso en a carrera de Sant Antoni-Maria Claret num. 16[4] de Barcelona, una vivienda que seguntes bellas fuents no se correspondeba con o nivel d'ingresos que podeba tener una modista (asinas ye como amaneix rechistrada[1]), o que apunta en a linia de que verdaderament yera una mantenida de Martínez Penas[5], anque no ye claro que tenese una relación realment sentimental u sexual con él.

Muerte[editar | modificar o codigo]

Pareix cierto que Mª Carmen Broto se relacionaba con belatros hombres difueras de Martínez Penas[5]. I ha fuents que afirman que la vidon con bel par, mas amanaus a ella en edat, en os zaguers meses, o cual a prensa l'aprofitó a posteriori de que morise ta sucherir que yera una pampolera de puercos costumbres u que gastaba una baixa moral, tot muit a l'uso d'o gusto por o morbo que teneba a prensa sensacionalista d'aquel inte. No se sabe si Martínez Penas o sabeba y si simplament o consentiba u le pareixeba bien, anque isto tamién se suchirió dende bels medios[5], puet estar que como muestra de a pretendida corrupción moral que imperaba en as relacions de a "parella".

Un d'istos hombres con os qui Broto se viyeba habría estau Jesús Navarro Manau, de 24 anyos d'edat en 1949, o fillo d'un zarrallero local: Jesús Navarro Gurrea[1][2], riojano que en teneba 53. Navarro fillo teneba una novia con qui pareix que se casó dimpués d'o crimen, cuan ya l'hiban meso en prisión[1], anque diz que podeba haber manteniu relacions homo-eroticas en bels momentos anteriors en a suya vida[2].

Navarro Gurrea (o pai) pareix que habría estau l'artifex d'o crimen[1][2], y habría pensau en conseguir, a traviés de su fillo, que Carmen Broto les deixase dentrar en o piso de Martínez Penas ta poder-le robar o conteniu d'una caixa de cabals[1]. Navarro Manau (o fillo) defensó, en o chudicio posterior, que a él l'heba quiesto enredar su pai (suicidau en perpetrar-se o crimen) ta que seducise a la Broto, pero que no les amaneixió buen negocio porque a zagala, a malas que supo os plans que teneban, se negó de raso a servir-les de garra achuda. Aparentment, fue alavez cuan o pai y un amigo d'o mozo, Jaime Viñas Plà (tamién suicidau dimpués), la matón ta que no les podese delatar[2]. De toz tres presumptos participants en l'asesinato, Navarro Manau ye o solo que sobrevivió.

A muerte de Carmen Broto estió improvisada y violenta. De camín ta la una d'a maitinada de l'11 de chinero, la heban reculliu de casa suya con l'auto que dimpués amaneixió en o escenario d'o crimen. Un Ford de color azul, logau. O pretexto declarau yera fer unas copetas con ella. Dimpués de fer bellas vueltas en auto por as carreras d'a ciudat, l'explanicón o plan, y como Carmen tuvo una reacción que denguno s'esperaba; quiso plantar-les y baixar-se de l'auto, comenzón a peleyar-se con ella, a dintro d'o mesmo vehiclo, dica que, presumptament, Viñas a mató a mallazos en a cabeza[2].

Por as prebas que se recullón dimpuesas en l'auto, y que amaneixen en o sumario, a muerte no debió d'estar rapeda, sino que Carmen Broto presentó resistencia[2] y, encara con a cabeza ubierta y con toda la sangrera se debió de mirar de resistir, por o que l'acción de Viñas con a malla habió de continar con topetazos repetius, dica matar-la de tot.

Cuan hubon rematau, l'auto yera inservible y no se podeba amagar a cantidat de sangre que empurquiaba os cristals y l'interior[1]. Decidión lievar o calavre de l'aragonesa ta un huerto, a on que lo soterrón embolicau en l'abrigo d'astracán que lievaba[1][2], y que fue fácilment descubierto a'l maitino. Abandonón l'auto a bels cientos de metros, mal aparcau[1], y con as finestras y a tapicería plenas de sangre, de forma que a'l maitino tamién trucó la ficacio d'os vecins.

Con tot isto, y en prener consciencia d'o desastre que heban quisto cometer y lo malament que les heba saliu, Navarro Gurrea y Viñas Plà se suicidón tomando un got de cianuro[1][2], mientres que Navarro Manau fuyó y fue apresau a'l día siguient. O zarrallero Navarro Gurrea fue trobau encara con vida a las cuatro de a maitinada, por un taxista, pero morió irremisiblement dimpués.

Os autors Trallero y Guixà defensan, en o suyo libro La invención de Carmen Broto, que i habión mas implicaus que os que tradicionalment en ha dau a prensa. Ta istos autors, que ciertament han feito uno d'os treballos d'investigación mas prefundos sobre o caso de Carmen Broto, Viñas y os Navarro tuvon un complice important, o pianista Eusebio López Sert, que habría estau amant homosexual de o choven Jesús Navarro Manau y l'habría manteniu economicament, a él y a su pai[2], dica que se decidió a rematar con ixa dependencia economica[2]. Por motivos que no queda plateros, López Sert habría dau os diners u habría avalau[2] o loguer de l'auto a on que rematón matando a Carmen Broto, y nunca no se vido implicau en o chudicio.

Tamién, seguntes istos autors que se basan en o sumario y en entrevistas personals con conoixius y familiars de a victima y os asesins, o plan inicial de Navarro Gurrea habría estau mas complexo, tot precipitando-se cuan a moza se negó a dar-les achuda. Seguntes a tioría de Guixà y Trallero, l'obchectivo inicial habría estau l'empresario Juan Matínez Penas, y no solo que o coteniu d'a suya caixa fuerte. Trallero y Guixà van mas dillá d'ixo, y defensan que Navarro quereba matar a l'empresario y fer desapareixer a Carmen Broto (matando-la y soterrando o cuerpo) ta que todas as sospeitas recaisen en ella[2]. Cuan a chiqueta se negó en redondo a participar-ie, se vidon obligaus a matar-la[2], y o fizon de forma tan precipitada y zarrapastrera como nos ha gosau arribar.

En cualsiquier caso y a desparte de si estió orporcionau o tractamiento y a especulación que le dión, a sangrerienta muerte de Carmen Broto, as obscuras relacions de mancebía y probable homosexualidat de bels implicaus, y a resonancia de nombres de chent de diners fan que o crimen de a Broto estase predeterminau a destacar en os medios.

Se veiga tamién[editar | modificar o codigo]

Referencias[editar | modificar o codigo]

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 (es) Especial Matar en Barcelona: Carmen Broto (I); consultau o 3 de mayo de 2012.
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 (es) GUIXÀ, Josep y TRALLERO, Manuel. La Invención de Carmen Broto (o la deconstrucción de un crimen casi perfecto). Áurea Editores. Barcelona, 2005.
  3. (es) Looking for Carmen Broto en la Revista Letras; consultau o 3 de mayo de 2012.
  4. (es) Especial Matar en Barcelona: Carmen Broto (II); consultau o 3 de mayo de 2012.
  5. 5,0 5,1 5,2 (es) Los hechos y la noche: El crimen de Carmen Broto (IV); consultau o 3 de mayo de 2012.