Batalla de Fraga

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Batalla de Fraga
Reconquiesta

Información cheneral
Calendata: 1134
Puesto: Fraga
Resultau: Derrota cristiana
En conflicto
Reino d'Aragón
Reino de Pamplona
Almurabitz
Comandants
Alifonso I lo Batallero Almurabitz
Soldaus
+5.000 2.700 soldaus a caballo.

A batalla de Fraga, escaicida en 1134, estió a zaguera batalla en a que participó o rei Alifonso I d'Aragón y una d'as pocas que perdió. Pa os cristianos aragoneses, navarros y occitans representa l'aturada d'un gran abance que lis heba permeso d'ocupar a val central d'Ebro cuan os almurabiz empecipioron a reblar. Pa os musulmans andalusís representa una contraofensiva almurabit, y una d'as zagueras manifestacions de fuerza d'este movimiento militar y relichioso.

Contexto[editar | modificar o codigo]

Dende a segunda mitat d'o sieglo XI, os reis d'Aragón y os contes de Barcelona y d'Urchel s'encenegoron en conquerir as plazas fuertes d'as mugas d'a Marca Superior (como diciban os musulmans a la Depresión d'Ebro), una rechión rica y activa con salida ta la mar Mediterrania, con Zaragoza, Uesca y Leida como ciudaz mes importans.

A uns 50 km de Leida, Fraga, capital de Xarc Al-Andalus (Al-Andalus oriental), yera rodeyada por muitos pueblos on cautivaban o zafrán. Como signos claros d'a inseguridat d'os musulmans n'esta rechión i heba muitas fortalezas y cada masada teneba una torre pa cosirar (Burch, palabra que en aragonés s'adapto en bels toponimos, como Alborche u Burchazot) y un refuchio sotorrano (sirdad) on os ocupans se cubillaban en caso d'ataque.

A batalla[editar | modificar o codigo]

En octubre de 1134, o rei de Aragón Alifonso I lo Batallero –a qui os musulmans diciban Ibn Rudmir u al-Farandji- asetió Fraga con as suyas tropas, entre ellas 12.000 hombres a caballo. A respuesta no se fació esperar: O emir de Cordoba, fillo d'o califa, equipó una tropa de 2.000 hombres a caballo con tot o minchar que necesitasen. L'emir de Murcia y Valencia armó 500 caballers y lo gobernador de Leida atros 200. Cuan s'achuntoron estas tropas plegoron ta la anvista de Fraga pa socorrer-la.

Alifonso I, tenendo en cuenta a suya superioridat en numero despreció a fuerza d'esta tropa e dició: Ir-vos-ne a recibir o regalo que nos trayen estos infidels. Estió o gobernador de Leida Ibn 'Iyad qui ordenó a carga. As filas adversarias se creboron baixo l'asalto y los cristianos se troboron en una situación dificil. Manimenos encara seguro d'a suya superioridat, Alifonso lo Batallero se posó debant d'as suyas tropas. Topetó con a caballería d'o emir de Murcia, Yahya Ben Ghaniya, qui, chunto con a de Ibn 'Iyad, diezmó a los cristianos. Alavez os habitants de Fraga, de mayoría musulmana andalusí nativa y no arabe, salioron d'a ciudat enta o campamento d'as tiendas enemigas. Os hombres mataban y las mullers saqueyaban. Se levoron as provisions ta l'interior d'as murallas. Estió o momento esleito por o emir de Cordoba pa atacan con a suya caballería y rematar d'estricallar as tropas cristianas.

Cuan Alifonso lo Batallero veyió que heba perdiu a la mes gran parte d'os suyos hombres, no veyió atra solución que fuyir, y asinas fació pa refuchiar-se en Zaragoza. Vint días dimpués moriba.

En a batalla morió o vizconte de Biarn Céntol VI.

Consecuencias d'a derrota cristiana[editar | modificar o codigo]

Os almurabiz iban recuperando posicions perdidas enantes conquiestas por as tropas d'Alifonso lo Batallero. Entre os cristianos se creyó una situación de pavor. Cayoron en mans d'os almurabiz Mequinenza (1135-1136), y lugars d'a cuenca baixa d'a Cinca: Ontinyena, Sarinyena, Chalamera, Pomar de Cinca y Monzón. Os almurabiz amenazoron Balbastro y destruyoron a Ilesia de Santa Olaria. Cayó tot o Baixo Aragón, on as tenencias de Viliella d'Ebro, Pina d'Ebro y Alfacharín debioron ser abandonadas. O rei de Castiella Alifonso VII intervinió en a Val d'Ebro pa evitar que Zaragoza cayese en mans d'os almurabiz, aturando-los en Fuents d'Ebro. Os territorios montanyosos a lo sud de Daroca tamién se despobloron, quedando enclaus como Cutanda en 1138.

Os cristianos aragoneses, navarros y occitans mantenioron as posicions en Calatayú, Ricla, Epila, Zaragoza, Belchit, Fuents d'Ebro, Piracés, Uesca, Alcalá d'o Bispe, Pueyo de Fanyanars, Balbastro y Benavarri. Habioron de potenciar a Confrairía de Belchit en o Concilio de Burgos de 1136 y de creyar una confrairía nueva en Balbastro en 1138.

Os almurabiz no continoron avanzando por problemas internos. En 1144 ya se produciban sublevacions anti-almurabiz en territorio musulmán. Os aragoneses y atros repobladors cristianos tornoron a abanzar en territorio almurabit en os anyos 1141 y 1142 baixo o mandato de Remón Berenguer IV de Barcelona.

Curiosidaz[editar | modificar o codigo]

  • A palabra batalla ye un occitanismo, derivau d'o plural neutro de BATTUALIS, derivau de BATTUERE, "batir", y substituyó a las palabras autoctonas (a)lit u facienda. Batalla s'emplega en Aragón por primera vegada en esta epoca y batalla de Fraga se troba como elemento romanz en meyo de textos latinos d'ixa epoca:
1134: ad Ecclesiam Beate Marie de Caesaraugusta in illa hoste de illa batalla de Fraga.