Ultrapuertos

De Biquipedia
(Reendrezau dende Baixa Navarra)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Ultrapuertos
Nafarroa Beherea
Baxenabarre
Provincia d'Euskal Herria
Escudo de  Ultrapuertos
Bandera Escudo
Entidat
 • País
 • Estau
Provincia
País Basco francés
Francia
Capital Sant Chuan Piet de Puerto
Idioma oficial
 • Luenga propia
Francés
Basco
Superficie
 • Total

1 325 km²
Población
 • Total (2006)
 • Densidat

29 983 hab.
22 hab/km²

Ultrapuertos en Euskal Herria

Ultrapuertos u Baixa Navarra (Nafarroa Beherea u Baxenabarre en basco) ye una d'as siet provincias tradicionals que forman Euskal Herria y una d'as merindaz historicas de Navarra. Forma la parti central d'Iparralde, y perteneixe a lo departamento d'os Pireneus Atlanticos de Francia.

Cheografía[editar | modificar o codigo]

Muga a lo sud con Navarra, a l'este con Sola, a l'ueste con Labort y a lo norte con o departamento d'as Landas. A suya capital ye Sant Chuan Piet de Puerto (en basco Donibane Garazi, en francés St.Jean-Pied-de-Port).

Ye dividito oficialment en 3 cantons y tradicionalment en as 6 comarcas d'Ultrapuertos.

Toponimia[editar | modificar o codigo]

O suyo nombre tradicional en navarro-aragonés ha estau Ultrapuertos. Dica epoca moderna no recibe o nombre de Baixa Navarra en diferents idiomas, por influencia d'o francés (Basse Navarre), igual que atras provincias de Francia como Alta y Baixa Normandía.

Historia[editar | modificar o codigo]

En a Edat Meya fació parte d'o reino de Navarra. D'alcuerdo con J.B Orpustán os centros ya un poquet urbanizatos yeran en parte gasconizatos, u con bels habitadors gascons como se deduce d'a toponimia y antroponimia, ya que yeran lugars de paso dende Gascunya ta Navarra u Castiella, por a on pasaban os pelegrins que iban ta Santiago de Compostela u por a on i pasaban comerciants.

En 1512 lo invadió Ferrando lo Catolico y lo adhibió a la Corona de Castiella, estronando a los reis Catarina de Foix i Chuan III de Labrit. En 1530 Carlos I renunció a la Baixa Navarra (ye decir, a Ultrapuertos) debito a motivos estratechicos, ya que a suya situación a lo norte d'o Pireneu la feba inesfensable, inte que aproveitoron os reis ta establir-sen, de modo que iste territorio permanixió como a unica resta independient d'o reino de Navarra, dica 1610, cuan Henrique III reunió a Corona francesa y a navarra.


 
Merindaz historicas de Navarra
Navarra
Estella | Olit | Pamplona | Sangüesa | Tudela | Ultrapuertos


 
Provincias tradicionals d'Euskal Herria (País Basco)
As 7 provincias tradivionals de Euskal Herria u País Basco
País Basco espanyol u Hegoalde : Alaba | Bizcaya | Guipuzcua | Navarra
País Basco francés u Iparralde : Labort | Sola | Ultrapuertos