Alemans

De Biquipedia
Alemans
Deutsche
Chóvens alemans
Población total
150 millons
Rechions con comunidaz importants
Alemanya 72.344.071 (2022)
Estaus Unius 42.460.974 (2021)
Brasil 12.000.000 (2000)
Canadá 3.322.405 (2016)
Francia 2.500.000 (2011)
Espanya 167.054 (2020)
Aragón 1.604 (2021)[1]
Idiomas
Alemán, baixo alemán
Relichión
Cristianismo en as variants catolica y luterana principalment
Pueblos relacionaus
Pueblos chermanicos
Mapa

Os alemans[2] (en alemán Deutsche) son un grupo etnico chermanico nativo d'Europa Central entre os Alpes, a Mar d'o Norte y a Mar Baltica parlants de l'alemán y atras luengas, dialectos y parlas que como o baixo alemán representan un continuum dialectal con l'alemán. Son o producto d'a fusión de diferents pueblos chermanicos cuan rematoron as suyas migracions en l'alta Edat Meya, entre os que se trobaban os alamans, que han orichinato o etnonimo global d'alemans que se fa servir en aragonés. En aragonés medieval se denominaba alemans a toz os habitants d'o Sacro Imperio Romano Chermanico dende a Edat Meya, manimenos en un proceso historico que desemboca en o contexto actual as poblacions chermanofonas d'os estatos de Países Baixos, Belchica, Luxemburgo, Francia, Suiza y Austria y atros territorios chicoz han desembolicato u son en proceso de desembolicar conciencias nacionals diferents y por un regular no se refieren a éls mesmos como alemans. Manimenos si que s'autodenominan alemans as comunidaz chermanofonas d'una gran diaspora que bi ha en atros países d'Europa Central, Europa Oriental, America y Australia.

Etnonimo[editar | modificar o codigo]

Proclamación de l'Imperio Alemán o 18 de chinero de 1871

A palabra alemana Deutsche s'orichina a partir de l'antigo alto alemán diutisc (de diot "pueblo"), referindo-se a lo "luengache d'o pueblo". No ye claro de tot si a palabra se feba servir como etnonimo en antigo alto alemán. Como sustantivo ein diutscher en o sentito de "un alemán" ye documentato en alto alemán meyo dende a segunda metat d'o sieglo XII. En ciertas luengas neolatinas existe u existió una adaptación d'esta palabra alemana, como tedesco en italiano. En aragonés a palabra tudesco ye documentata en o "Libro de los fechos et conquistas del principado de la Morea":

duch de Quarantana con quatro mil buenos tudescos: et de hungaros et sieruos. et alanos et comanos mas de .x. mil

En francés antigo o termin alemans ye preso d'o etnonimo d'os alamanni, y fue amprato en anglés meyo a primerías d'o sieglo XIV. A palabra dutch ye documentata en anglés dende o sieglo XIV pa dicir a los dialectos chermanicos occidentals (incluindo o neerlandés) y os suyos parlants.

A l'igual que o francés atras luengas romances fan servir una denominación derivata d'os Alamanni (aragonés "alemans", catalán alemanys), pero l'idioma italiano retiene un antigo ampre d'o endonimo, tedeschi. En norrén antigo, finés y estonio prenen a denominación d'o etnonimo d'os saxons.

En as luengas eslavas os alemans son denominatos němьci (singular němьcь), orichinalment con o significato de "forano, extranchero, un que no charra eslau", esta denominación se fa servir tamién en rumano como ampre eslau, encara que os alemans que s'establioron en Transilvania en os sieglos XII y XIII recibioron a denominación de saşi ("saxons").

O termin anglés germans existe dende meyatos d'o sieglo XVI, ye basato en o termin germani de Chulio César y Tacito, reemplazó gradualment a dutch y almains, o zaguero desvinió obsoleto en o sieglo XVIII y o primero encara se fa servir pa denominar a l'idioma neerlandés y os holandeses.

Luenga[editar | modificar o codigo]

Ta más detalles, veyer l'articlo idioma alemánveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Puestos a on se parla l'alemán

Dica bien dentrato lo sieglo XX, en tot l'ambito alemán y neerlandés s'han charrato un conchunto prou amplo de dialectos chermanicos relacionatos entre éls, formando lo que se conoixe como un contino lingüistico. Iste contino se divide en dos grans arias dialectals: o baixo alemán, a lo norte, y l'alto alemán, a lo sud, deseparatos por a dita linia de Benrath que marca la muga septentrional d'o fenomeno d'a segunda mutación consonantica. A luenga stándard alemana ye basata en l'alto alemán. Os dialectos se continan parlando hue en día, encara que en bellas zonas son cuasi extinguitos, mientres que en atras, como Suiza, encara se conservan con muita vitalidat.

Os dialectos y parlas d'este contino lingüistico se desembolicaban con naturalidat. L'apocheu d'o baixo alemán se desvinió cuan teneba florata a Hansa. O baixo saxón influyó en a evolución d'as luengas escandinavas. A decadencia d'a Hansa y a creyación d'un stándard alemán cuan a Reforma Protestant significó que encomenzase una diglosia que favoreixió a substitución d'o Baixo Saxón por l'Alto Alemán.

L'alemán (Hochdeutsch) ye una mena d'invención culta destinata a estar a luengua escrita y normalizata d'os multiples dialectos. Siempre s'ha preso la traducción d'a Biblia feita por Lutero, basata en o dialecto alto saxón, como una pieza clau en a normativización de l'alemán. Ista normativización se refirmó a la fin d'o sieglo XVIII con as obras d'os que se consideran como clasicos alemans (Goethe, Schiller, Lessing, ecetra.) y fue consolidata con a creyación de l'Imperio Alemán en 1871. Ista unión politica fació posible l'adopción d'una normativa unificata, que con o cambeo de sieglo fue acceptata tamién por Austria y Suiza con muit pocas variacions.

Iste modelo stándard ye basato en a luenga utilizata a la fin d'o sieglo XVIII en a cancillería de Saxonia, estando dimpués muit influito por o modelo d'a cancillería de Viena. Respective a la pronuncia, o modelo adoptato fue lo d'o norte, ya que os alemans d'o norte aprendeban o stándard practicament como luenga estranchera, y por ixo lo suyo modelo s'achustaba mas a la ortografía. Asinas, se puet decir que l'alemán stándard actual ye basato en a fabla de Saxonia (sud de l'antiga Republica Democratica Alemana) dimpués d'haber estato muit influita por o modelo de Viena y habendo adotato a pronunciación d'o norte como modelo.

Encara que s'escribiba, l'alemán stándard no prencipió a parlar-se cutianament dica o sieglo XIX, cuan s'introdució obligatoriament en as escuelas. En l'anyo 1898, una comisión d'expertos redactó a "Deutsche Bühnenaussprache" (pronuncia alemana ta o teatro), cosa que suposó lo establimiento d'un stándard de pronuncia.

Referencias[editar | modificar o codigo]